Radio Oude Stijl

27 januari 2008

Welke processing?

Gearchiveerd onder: Radio Oude Stijl — Richard @ 21:27

Zonder de illusie te hebben dat dit artikel echt alle facetten behandeld en daardoor helemaal compleet is wil ik toch proberen om een aantal punten te vermelden die hopelijk een beetje helpen bij het maken van een keuze voor een processor. Uiteraard is alles wat hieronder staat mijn persoonlijke mening en gebaseerd op mijn eigen ervaringen. Maar ik ben geen ‘pro’, dus zullen er wellicht zaken vermeld worden die niet helemaal kloppen of tè veel gebaseerd zijn op mijn eigen ervaring. Maar het doel van deze weblog is het uitwisselen van kennis en kunde, hoe meer hoe beter. Dus je reactie, correctie, vraag en suggestie is van harte welkom, je kunt alles HIER kwijt. Naarmate er meer info komt over de diverse processoren zal ook dit artikel bijgewerkt worden.

De beste processor?
kies er maar eentje!Het maken van een keuze in het enorme woud aan audioprocessoren is lastig. De technische verschillen zijn groot en de verschillen in aanschafprijs ook. En om het nog lastiger te maken bestaat er geen ‘beste processor’. Zet 5 mensen die geïnteresseerd zijn in audioprocessing op een rij, vraag ze naar de beste processor, en je krijgt waarschijnlijk 5 verschillende antwoorden. En dat is ook logisch want persoonlijke smaak is een belangrijke factor bij het bepalen van de keuze, niet alleen als het gaat om de uiteindelijke klank, maar ook als het gaat om bediening(sgemak). Mijn persoonlijke droom is een mooi groot 19” rack met daarin alles wat ik leuk vindt, dus ik investeer regelmatig in de staatsloterij, wie weet komt het er ooit nog van ;-)

Digitaal of analoog?
Het aanbod in processoren kan zowieso in twee delen worden opgesplitst: analoge processing en digitale processing. En dat is al een heel belangrijke keuze. Zonder twijfel heeft digitale processing een aantal voordelen ten opzichte van analoge processing. In de regel kun je stellen dat digitale processing ‘luider’ kan dan analoge. Maar de verschillen zijn soms zo klein dat er echt geen luisteraar te vinden is die dat hoort. Bovendien ben ik nog nooit een luisteraar tegengekomen die me vertelde dat hij/zij naar station ‘XYZ’ luisterde omdat die het hardste/luidste was. Ik heb wel luisteraars gesproken die NIET naar station ‘XYZ’ luisterden omdat ze daar erg (luister)moe van werden… Wat wel een echt winstpunt bij digitaal kan zijn is de betere ontvangst in het grensgebied. Dankzij een hogere ‘fasereinheid’ is er dan minder ‘multipath distortion’, een lekker technisch verhaal waar je maar eens in moet duiken wanneer je er zin in hebt. Het komt er in ieder geval op neer dat als de rest van de keten ook in orde is je een heel klein beetje verder komt met digitale processing. Het is voor het huidige Veronica ooit de reden geweest om de Orban 8100 te vervangen door een Orban 8200.

Er wordt ook vaak voor digitaal gekozen door de wens iets nieuw-in-doos te willen kopen (analoog is nieuw vrijwel niet meer te krijgen) of door de wens zelf volledige controle over het proces te willen hebben. Maar vergis je niet, meer regelmogelijkheden betekent ook meer punten waar het verschrikkelijk mis kan gaan, en ook vaak gaat… Iedere niet-professional die wel eens met bijvoorbeeld de Orban 8300, 8400, 8500, of in het bijzonder een Omnia gespeeld heeft, weet wat ik bedoel. De mogelijkheden die je hebt om het geluid te tweaken of juist te verzieken zijn werkelijk enorm. Ik heb zelf de ervaring dat je in een digitale omgeving de audio niet teveel volgens de traditionele audiowetten moet benaderen want dan kom je er niet uit. De audio komt de processor wel binnen als ‘geluid’, maar wordt vervolgens als data behandelt. Dat betekent dat je weg kunt komen met dingen die in een analoge omgeving niet mogelijk zijn. Maar ook dat je aan het begin van je keten een niet direct hoorbare ‘vergissing’ kunt maken waar je verderop in die keten voor wordt bestraft. Digitale processing is echt anders dan analoge en vergt een andere benadering…

Digitaal
Voor bijvoorbeeld internetstreaming is softwareprocessing een heel serieuze optie. Er is software te verkrijgen die een prima resultaat oplevert. Zelf ben ik nogal onder de indruk geraakt van (het niet meer officieel leverbare) Streamsolo van Octimax. Maar er zijn natuurlijk volop alternatieven. In een volledig digitale omgeving zoals bij veel internetstations (non-stop PC>processor>encoder) is er dan kwaliteitswinst te behalen door de keten ook echt volledig digitaal te houden. Bovendien heb je op internet niets te maken met ellendige zaken zoals pre-emphase en signaal ruisverhouding, en omdat er sowiezo al een vertraging op de stream zit wordt er vaak gebruikt gemaakt van een riante look-ahead. De ‘processor’ stopt de audio dan eerst in een buffertje en kijkt vooruit waardoor er dus lekker met de pieken en dalen in het geluid rekening gehouden kan worden.

Tip: daar waar er mogelijkheden zijn om een lowpass filter te activeren en het frequentiebereik te beperken tot 15KHz is het raadzaam dat ook te doen, de meeste software encoders (zoals shoutcast) hebben een beetje een hekel aan hoge tonen, je voorkomt er ellende ‘in het hoog’ mee.

Jezelf terugluisteren is bij softwareprocessing natuurlijk wel een probleem want daar is de vertraging (latency) veel te groot voor. Maar die vertraging of latency is ook een ‘probleem’ bij de digitale hardware processoren. Ikzelf bijvoorbeeld  ervaar tijdens presentaties de kleinst mogelijke vertraging (5mS) al als irritant. De reden daarvoor is dat de zelfresonantie van je stem (in je eigen hoofd) niet meer klopt met wat je nét iets later terugkrijgt via de koptelefoon. Het gevolg is in het gunstigste geval dat je jezelf wat vervormt terughoort, en in het ongunstigste geval dat je naar een ‘echo’ luistert. Er zijn er ook hele volksstammen die er prima mee uit de voeten kunnen, maar heb je nog nooit met een digitale processor gewerkt dan is het zeker verstandig om dit voor jezelf te controleren voor je besluit er één te kopen. De enige manier om dit ‘latencyprobleem’ echt op te lossen is namelijk om er een tweede, latencyvrije processor naast te zetten voor afluistering. Realiseer je ook altijd dat iedere vertaalslag van analoog naar digitaal en weer terug kwaliteitsverlies betekent, dus voorkom dat er meerdere keren vertaald moet worden van analoog naar digitaal en omgekeerd want dan is de kwaliteitswinst snel verdwenen en had je beter voor analoog kunnen kiezen.

Tip: wil je je wel verdiepen in digitale processing, maar niet meteen de hoofdprijs betalen, kijk dan eens naar de Orban PC-1100. Deze PC kaart draait, eenmaal ingeregeld, volledig zelfstandig en gebruikt dan alleen de spanning van de PCI-bus. Het is een echte hardwareprocessor. Zelfs al je de PC reset blijft de kaart gewoon zijn werk doen. Het is feitelijk het processinghart van de Orban 8500 en de gemaakte presets zijn (bij gelijke softwareversies) uitwisselbaar! De PC-1100 is alleen NIET geschikt om een zender aan te sturen die binnen de wettelijke grenzen (stokkemasker) moet blijven, je hebt er dan nog een goede stereocoder (filters, clippers) bij nodig. Heb je geen boodschap aan het stokkemasker? Dan ben je met een PC-1100 en een standaard- of ingebouwde stereocoder (Profline?) helemaal klaar.

Ben je in de markt voor een digitale processor dan is de kans heel groot dat het een Orban, Omnia of een DSPX van BroadcastWarehouse gaat worden. Probeer voor je een keuze maakt te bepalen welke sound je eigenlijk zoekt, ga eens luisteren en kijken bij iemand die in jouw optiek een mooi geluid heeft. Een Orban zul je namelijk nooit als Omnia kunnen laten klinken en omgekeerd lukt ook niet, daarvoor is de technische filosofie achter beide merken tè verschillend. Orban probeert zoveel mogelijk met filtering te werken terwijl Omnia het meer zoekt in het gebruik van clippers. En omdat Omnia net iets meer vervorming ‘accepteert’ in ruil voor wat meer luidheid zijn ze lastiger in te regelen dan een Orban, je wordt al snel hoorbaar afgestraft voor een te enthousiaste instelling. In dat verschil in aanpak, filtering versus clippers, schuilt ook het geheim van het bekende Orban-laag en het transparante Omnia-hoog. 
Met de DSPX familie van BroadcastWarehouse heb ik (nog) niet veel ervaring, maar op basis van wat ik gehoord heb denk ik dat ze qua aanpak tussen Orban en Omnia in zitten wordt. Dat geldt in ieder geval voor de sound. Een mooie tussenoplossing dus. Één opmerking wil ik nog wel even kwijt over een specifieke processor: de DSPX-mini (zie plaatje hierboven). Dat is een prima apparaat, maar beschouw ‘m alsjeblieft als een goede, uitgebreide stereocoder en niet als stand-alone processor, er is absoluut een ‘voorzet’ bij nodig.

Tip: wil je wel voor alle voordelen van digitaal gaan, maar niet stuklopen op een ingewikkelde processor, dan zijn wellicht de Orban 2200 of Orban 2300, de opvolgers van de Orban 8100 iets voor je. Er worden een aantal presets meegeleverd die niet perfect zijn maar wel een goed startpunt vormen. Door de wat beperkte regelmogelijkheden (t.o.v. grotere processoren en de PC-1100) is er vlot een goede eigen preset te maken.

En waarom dan geen Omnia One? Ondanks de prima kwaliteit is en blijft het een echte Omnia en daardoor wat lastiger in te regelen voor iemand zonder ervaring. Ik vind dat de meegeleverde presets door de typische Amerikaanse settings hier niet echt te gebruiken zijn en het aanpassen daarvan is gewoon lastiger dan bij de Orbans. Overigens kun je wel goedkoop wat ervaring opdoen met de ‘Omniafilosofie’, zoek maar eens naar Omnia’s softwareprocessing: Omnia A/X.

Analoog
En zo komen we aan bij die andere categorie: analoge processing . Één van de bekende merken valt hier meteen af en dat is Omnia. Omnia heeft namelijk nooit analoge processoren gemaakt, maar met een beetje goede wil zou je de Cutting Edge Unity 2000i en zelfs de Vigilante als Omnia voorlopers kunnen beschouwen. Onbetwiste koploper in populariteit als het gaat over analoge processing is de Orban 8100, door velen nog steeds beschouwd als de ‘moeder van alle processoren’. Het valt inderdaad niet te ontkennen dat de 8100 ondanks zijn leeftijd (in 1980 gelanceerd!) nog steeds prima meekomt in het digitale geweld. De voor de luisteraar niet of nauwelijks waarneembare winst in luidheid weegt (naar mijn mening) niet op tegen het warme, consistente geluid van deze ‘all time classic’. Een gedeelte van het succes zou wel eens kunnen schuilen in de beperkte regelmogelijkheden. Weinig mogelijkheden tot tweaken én verzieken. Het is uiteindelijk een ‘simpele’ tweebander en ik ben nog niet iemand tegengekomen die er een echt slecht geluid uit wist te toveren.

Een andere populaire processor is die overbekende 5 bands processor met de eveneens herkenbare heldere sound: de Inovonics 250. Een totaal andere processor met een totaal ander geluid en bovendien zonder ingebouwde stereocoder. Ga je aan de gang zonder goede stereocoder blijft je never-nooit-niet binnen het stokkemasker met de 250, daar zit dan weer een stukje winst voor de 8100: goed is goed en klaar is klaar. Meer over de Inovonics 250 lees je HIER.

Aphex AirchainNiet bepaald een ‘single box solution’, maar wel prima processing en uitermate geschikt om de diverse aspecten en onderdelen van processing te leren kennen vind je bij de Aphex Airchain. HIER vind je er wat meer informatie over. Het leuke van de Aphex Airchain is dat je daadwerkelijk 3 los in te regelen componenten tot je beschikking hebt: breedbandleveling (320A Compellor), enhancement (250 Exciter) en 3 bands eindlimitting (722 Dominator). Een prima leerschool! Ook hier dient een losse stereocoder bij aangeschaft te worden om binnen het stokkemasker te blijven.

Aphex 2020Een stuk lastiger in te regelen is de Aphex 2020. Een analoge processor met digitale bediening en dus de mogelijkheid presets op te slaan. Er zijn prima resultaten mee te behalen maar het is geen processor voor een beginner. Vooral de HF limiter is een dwarsligger die moeilijk onder controle is te krijgen en vaak zorgt voor een wat ‘mattig’ of beperkt hoog. Bijkomend nadeel van de 2020 is de geforceerde koeling, die maakt erg veel herrie.

Dan zijn er natuurlijk ook nog de al eerder aangehaalde 4 bands Unity 2000i en de Warsanislijn (1240, 1400, 1401, 1401M2). daarover later meer…

Reageren is niet mogelijk.