Radio Oude Stijl

23 maart 2007

Special: Levelertestje

Gearchiveerd onder: Radio Oude Stijl — Richard @ 19:38

De in- en aanleiding van en voor deze pagina lees je hier: KLIKKERDEKLIK.
Daar kun je ook je reactie achterlaten, graag zelfs ;-)

stuk dus...EXTRA MEDEDELING: Er heeft zich een klein drama voorgedaan… De CD (wie zei dat die dingen veilig waren als backup?) waar alle soundfiles opstonden is te zwaar beschadigd om nog goed te kunnen lezen. De reflectielaag laat simpelweg los en bladdert af! (zie foto) :-( De files die nog wel gered konden worden (lang leve Bad CD repair!) staan natuurlijk wel online.

HET RADIO OUDE STIJL LEVELERTESTJE
We nemen voor de volledigheid eerst even de setup van de test en de ’disclaimer’ door. Het zal duidelijk zijn dat we in de beperkte tijd die we hadden de apparaten niet door-en-door hebben kunnen testen. We zijn dus met alle ‘levelers’ heel globaal omgegaan en hebben redelijk ruwe settings gebruikt. Daar waar een apparaat er negatief uit sprong hebben we wel wat meer tijd aan inregeling besteed, maar het blijft allemaal vrij basaal. Er is dan ook geen twijfel over het feit dat ze allemaal beter kunnen presteren dan tijdens onze ‘test’, het is een oppervlakkige vergelijking, meer niet. Als bron hebben we gekozen voor 2 redelijk bekende testnummers als het gaat om audioprocessing: U2 met “With or without you” en Paul Young met “Love of the Common people”. lekker prutsen...De uitgang van de afspelende machine ging via een RTW meter naar de ingang van de ‘leveler’ en de uitgang van de ‘leveler’ ging via een 2e RTW meter naar de ingang van een Digi002R. Alle ’soundsamples’ zijn met Protools 7LE opgenomen, en daarna onbewerkt als .mp3 (320kbps) file opgeslagen. We zijn begonnen met het testen van zowel de leveler- als de limiterfunctionaliteit, maar na de Compellor en de Co-operator zijn we daarmee gestopt en hebben we alleen de levelcapaciteit nog getest. Deze ‘test’ was dan ook bedoeld om alleen de Compellor en Co-operator met elkaar te vergelijken, we kwamen slechts door toeval nog twee (incl. de Prism zelfs drie) kandidaten tegen.

Aphex 320A Compellor
Aphex CompellorDe Compellor is met voorsprong de populairste leveler in Nederland. De 320A is de laatste versie uit een reeks van drie, te weten de 300, de 320 en de 320A. De belangrijkste verschillen zitten in de manier waarop de leveler op een flinke scheut laag reageert. De 300 reageert daar duidelijk hoorbaar op, bij de 320 is dat al stukken beter en bij de 320A is het echt prima voor elkaar. magic little boxes...Aphex heeft dit voor elkaar gekregen door ‘het laag’ apart (andere timing) te behandelen (door een extraatje in de sidechain?) waardoor de boel niet in elkaar stort. De exacte werking (het geheim van de 320A) is prima verstopt in twee zwarte doosjes op de print waar alleen eigenlijk maar ‘DRC’ op staat (zie plaatje rechts). Het is één van de vele goedbeschermde Aphex patenten. Ik heb van een vaste bezoeker (dankjewel Alex) begrepen dat Aphex voor de 320 een upgrade kitje te koop heeft voor ongeveer $90 inclusief verzending. Je 320 is dan helemaal officieel een 320A. Een goedkopere manier (maar niet helemaal hetzelfde) is het tweemaal (channel 1 en channel 2 plaatsen van een een condensatortje van 220nF in serie met weerstand R112 (dankjewel Michiel de R.)
De Aphex 320A Compellor als leveler: KLIKKERDEKLIK (beschadigd, alleen nog Paul Young)
De Aphex 320A Compellor als compressor: helaas verloren gegaan.. 

Orban 464A Co-operator
Orban's Co-operatorDe Co-operator is aanmerkelijk minder bekend dan de Compellor. Dat geldt echter niet voor de fabrikant die uiteraard bekend is vanwege zijn onvolprezen Optimods. De 464A is ooit mede op de markt gezet als STL-bescherming (Studio Transmitter Line). Dus als een voorzetje in de studio voor een eindprocessor die, op afstand, bij de zender stond. Feitelijk als bescherming (overmodulatie) van de verbinding tussen studio en zender. (De opvolger van de 464A Co-operator is de 8200ST.) Een 464A is daardoor wat ’rijker’ uitgerust dan een Compellor want er is op de 464A een HF-limiter, een pre- en deemphase schakeling en zelfs een clipper aanwezig. some more magicDe vraag is natuurlijk of je dat nodig hebt, maar ik heb zelf ooit een 464A achter(!) een Warsanis 1401 gezet om toch ietsje harder binnen stokke te kunnen moduleren. Vooral de HF-limiter was toen een welkome aanvulling. Met de clipper kun je maar beter zeer voorzichtig zijn, de bijbehorende vervorming is namelijk al snel hoorbaar in het hoog. De clipper en de preemphaseschakeling kunnen met jumpers op de print aan in- of uitgeschakeld worden. Ook in de Co-operator zijn de nodige patenten verwerkt die hetzelfde proberen te bereiken als de patenten in de Compellor: voorkomen dat het signaal instort door de in het aangeboden signaal aanwezige bassen. Ook hier weer verstopt in anonieme zwarte doosjes op de print, deze keer zijn het er vier (zie plaatje).
De Orban 464A Co-operator als leveler: KLIKKERDEKLIK
De Orban 464A Co-operator als compressor: KLIKKERDEKLIK 

Barth Dynaset & Neve 33609
de Barth...Deze twee stukje audiotechniek zouden eigenlijk geen deel uitmaken van de test, maar we hadden wel de mogelijkheid om ze even ’mee te nemen’, dus dat hebben we toch maar gedaan ;-). De Barth is (net als de Neve) ooit bedoeld als mastering compressor-limiter-expander-gate voor studiogebruik en is ontwikkeld door een ex-telefunken techneut. Het apparaat is opgebouwd rondom prima DBX VCA circuits en staat zeer goed bekend. Zoek er maar eens eentje op internet en verbaas je over wat er nog voor dit raspaardje gevraagd én betaald wordt. Na enig zoekwerk in de manual (de bediening is best ingewikkeld) hadden we een aardige setting voor leveling. lekker stapeltje toch?De Neve is eigenlijk de overtreffende trap van de Barth en zijn soortgenoten. Ook bedoeld voor gebruik in de studio en, in het geval van de Neve, echt rete en retegoed. Het ontwerp van dit apparaat stamt al uit 1969 en sindsdien is het eigenlijk ‘de norm’ en zijn er al de nodige versies van op de markt gekomen, inclusief een software plug-in. De Neve is bovendien erg makkelijk in gebruik. Ze zijn overigensvrij onbetaalbaar, zelfs tweedehands.
De Barth Dynaset als leveler: KLIKKERDEKLIK (Paul Young is beschadigd)
De Neve 33609 als leveler: KLIKKERDEKLIK.

Gentner Prism II FM
4 banders!
De Gentner Prism II FM is de opvolger van de Genter Audioprism en die is op zijn beurt weer de ‘opvolger’ van de Texar Audioprism, ooit ontwikkeld door Glen Clark. De Prism is een multiband compressor, leveler en, en dat is best bijzonder, een expander. Mocht je een Orban Optimod 8100 hebben staan dan is dit de beste voorzet die je kunt vinden. Ook nu zijn er nog steeds radiostations die die combinatie gebruiken (komen we later nog een keer uitgebreid op terug).ook fraai van binnen... In Nederland kennen we de Prism van het voormalige radio Veronica. Alleen stond er geen 8100 achter maar een Warsanis… Die combi beviel zo goed dat zelfs Yorin daar enige tijd mee gedraait heeft… De opzet van de prism is echt fantastisch, maar ook daar gaan we nu niet te diep op in want, jawel, ook daar komen we later nog een keer op terug. De Prism werd opgevolgd door de ‘Prizm’, en dat was (voor zover ik weet) de eerste volledig digitale audioprocessor. Dat werd overigens (terecht) geen succes. Wordt vervolgd…

De ’conclusies’
Tsja, en dan komen onvermijdelijk de ook conclusies aan bod, want er bestaat geen test zonder conclusies. Uiteraard zijn het MIJN conclusies en een ander kan makkelijk zijn eigen, andere conclusies uit de bovenstaande files trekken. Dat kan niet alleen, dat mag zelfs ;-) Ik weet nu in ieder geval dat de Aphex 320A Compellor niet voor niets zo populair is. Zonder veel moeite is er een prima setting uit te halen en je moet serieus iets verzieken om ‘m te laten pompen en zuigen. Het is echt jammer dat de audiofile verloren is gegaan anders had ik ‘m ook in het plaatje hier links kunnen plaatsen (klik erop voor een groter exemplaar).

Ik heb het plaatje met de waves gemaakt omdat er een aantal interessante zaken op te zien is. De middelste file is het origineel, de eerste track is U2 en de tweede track is Paul Young. Wat onmiddelijk opvalt is dat de wavevorm van Paul young veel minder te lijden heeft van de leveling dan die van U2. Toch is de sound van de verschillende apparaten prima van elkaar te onderscheiden in beide tracks. Maar bij Paul Young is daarintegen wel heel goed te horen wat de leveler doet bij korte, droge pieken (afvlakken van pieken). Bij U2 is goed te horen én te zien wat leveling doet met het ‘karakter’ van de track. De originele wavevorm is nauwelijks meer te herkennen, het enige apparaat dat een als U2 herkenbare wavevorm achterlaat is… de Neve. En dat verklaart meteen waarom er in sommige omgevingen een grote rode lamp op de Neve zit om duidelijk aan te geven dat-ie aan staat. Zo onhoorbaar doet-ie z’n werk! Wat mij betreft de onbetwiste ‘winnaar’ van deze test.

De Barth is echt ingewikkeld, ik zou er wel eens wat meer tijd aan willen besteden. Maar voor mij staat al wel vast dat dit een hele goede voorzet zou kunnen zijn met een heel eigen geluid, dat in niets lijkt op het geluid van de ‘gebruikelijke’ voorzetoplossingen. En dat is in radioland natuurlijk best leuk, laat ze maar raden ;-).

En hoe zit het dan met de Orban? Nou, ik heb in ieder geval geleerd dat de 464A een wezenlijk ander apparaat is dan de 320A van Aphex. Er bestaat veel meer een soort verhouding tussen in- en output. Harder erin is ook harder eruit, en dat is eigenlijk meer een compressortrekje dan een eigenschap van een leveler. Toch heeft-ie ontegenzeggenlijk zijn sterke kanten t.o.v de 320A. Het geluid is wat ‘opener’, wat helderder en transparanter dan de 320A. Maar ook voor de 464A geldt dat je absoluut tijd moet uittrekken voor het inregelen ervan. Ik vind ‘m als compressor sterker dan als leveler, en dat is eigenlijk wel logisch gezien z’n achtergrond. Maar als we toch wat meer gaan compressen heeft de Barth weer mijn voorkeur… Uiteindelijk durf ik te stellen dat de 464A als leveler duidelijk beter is dan een Aphex 300 en 320, maar de 320A streeft ‘m voorbij. En dat is ook wel logisch, want de 320A is aanmerkelijk nieuwer en van de 3e generatie. Maar ik denk dat ik toch maar eens ga sparen voor een Neve 33609. Of een Barth, gewoon leuk voor erbij toch?

Reageren is niet mogelijk.